‘Gaat die robot ons straks verzorgen?’

Docent Sabine Reinaardus wil studenten social work vertrouwd maken met robots. Student Niek Stegeman nam robot Zora mee naar een woonzorgcentrum.

Een doodgewone woensdag in Woonzorgcentrum Margaretha, in Kampen. Student social work Niek Stegeman komt de centrale hal binnen, met Zora. Hij zet de robot neer, en laat hem een stukje lopen. Bewoners kijken om, komen erop af. Niek: ‘Na een tijdje stond er echt een rijtje bewoners die allemaal kennis wilden maken met Zora en die vragen stelden als “gaat zij ons straks verzorgen?” en: “wat kan ze allemaal doen”? Zora, zo legt Niek uit, kan zitten, opstaan, lopen, je hand vasthouden, en een dansje maken. Je kunt zelfs een kwis met haar spelen. Niek besluit dat het tijd is voor een dansje: ‘Zora heeft haar eigen muziek bij zich; er zitten speakers op haar hoofd. En ze is behoorlijk luid. Toen ze aan het dansen was, kwamen er nog meer mensen kijken. Het is wel jammer dat de batterijen het niet zo lang volhouden. Na een uur of twee zijn die wel leeg. We moesten Zora aan de stroom leggen – maar het verhaal ging ondertussen rond en er kwamen nóg meer mensen kijken.’ 

Mogelijke toepassingen
Zora wordt een ‘zorgrobot’ genoemd. Maar welke zorg ze kan bieden, en waar, daar moet nog veel onderzoek naar worden gedaan, constateert docent social work Sabine Reinaardus. Ze ontmoette Zora drie jaar geleden. ‘Ik heb gekeken naar mogelijke toepassingen in het onderwijs maar met het ontstaan van social work werd mijn blik breder en zag ik mogelijkheden buiten de opleiding. Ik kwam in contact met Jolanda van Til, van het Deltion College, die al met Zora bezig was. Zij zorgde voor de contacten met het werkveld.’

Reinaardus realiseerde zich dat ze voor het effectief inzetten van Zora buiten haar eigen domein moest kijken. ‘Wat ik leuk vind is het creëren van cross-overs, het koppelen van studenten uit verschillende opleidingen. We bieden studenten van de opleidingen techniek, social work en rechten een unieke kans om met elkaar samen te werken. De social work studenten kijken naar wat je met Zora in een bepaalde situatie zou kunnen doen; de techniek studenten instrueren Zora, zodat ze dat ook écht kan, en de rechtenstudenten kijken daarbij naar het aspect van de privacy.’ Op dit moment wordt Zora uitgetest door Dimence Groep Zwolle, waaronder ook het wijkteam Kampen valt (en Woonzorgcentrum Margaretha). Daarnaast is Playing for Success geïnteresseerd om met Zora aan de slag te gaan. Reinaardus: ‘Dat is een organisatie die leerlingen die om sociaal emotionele redenen niet de prestaties leveren op school die van hen verwacht worden, door sport en bewegen opvangt en een nieuwe kans biedt. Daar kan Zora vast iets voor betekenen.’

Gereedschapskist van de psycholoog
Werkende weg krijgt Reinaardus zicht op wat Zora kan én wat ze niet kan:  ‘Zora kan cliënten stimuleren om meer te bewegen, ze kan helpen bij psycho-educatie, dat wil zeggen cliënten leren wat er met hen aan de hand is, maar ook bij het leggen van contacten en het trainen van sociale vaardigheden. Er is nog veel onderzoek nodig. Maar waar we naar streven is dat Zora onderdeel gaat uitmaken van de gereedschapskist van de psycholoog, onderwijzer, jeugdbegeleider en ga zo maar door.’

Niet alle experimenten verlopen even vlotjes, zo weet Niek Stegeman: ‘We hebben Zora een keer ingezet op een basisschool, in groep acht. Dat is toch heel anders. Ten eerste moet je oppassen dat de leerlingen niet te ruw met Zora omgaan. Bij het spelen van de kwis moesten we de leerlingen goed instrueren: als je antwoord geeft, recht voor Zora gaan zitten, duidelijk praten en niet met z’n allen door elkaar schreeuwen. Dat vinden ze best lastig.’ Wordt het nog wat met Zora in het onderwijs? ‘Zora kan de leerkracht niet vervangen maar wel ondersteunen. Maar ik denk dat Zora vooral een middel is om contact te leggen.’

Mee naar de stageplek
Reinaardus vindt het belangrijk dat studenten social work ervaring opdoen met het gebruik van robots. ‘Uiteindelijk willen we onderwijs koppelen aan onderzoek. Je kunt je voorstellen dat een student Zora straks meeneemt naar zijn stageplek, om er daar mee aan de slag te gaan. We weten dat het werkveld heel open staat voor deze ontwikkelingen. En Windesheim kan dat faciliteren.’

Maar robotica “leeft niet” binnen social work, zo moet ze constateren. ‘Volgens mij zou de opleiding hier veel meer aandacht aan moeten besteden.’ Samen met Jolanda van Til en enkele anderen organiseerde ze op 28 januari een themabijeenkomst op het Deltion College, voor studenten zorgprofessionals én docenten. ‘We hopen zoveel mogelijk docenten enthousiast te maken om met verschillende robots aan de slag te gaan.’

Tekst: Marcel Hulspas
Foto’s: Herman Engbers