Hoe ga je op een gezonde manier om met stress? Dit besprak Thijs Launspach met studenten, medewerkers en WIN tijdens de themamiddag van Windesheim’s student supportcentrum.
“De vaardigheid omgaan met stress leer je, helaas, pas als je er daadwerkelijk tegenaan loopt”, benadrukt Thijs als eerst. “Hoe uitdagender de tijden, en de wereld, hoe sterker je in je schoenen moet staan.”
Allereerst, wat is stress?
“Het is een oeroud mechanisme vanuit de evolutie waarbij hoofd en lichaam samenwerken om gevaar te herkennen en ernaar te handelen. De ‘fight, flight or freeze’- reactie. De oermens had dat nodig. In de vechthouding gaan we het gevaar aan, in de vluchthouding vluchten we en in de bevriezing doen we niks: je hoopt dat je niet wordt opgemerkt door het gevaar.”
Wat zijn de grootste misverstanden over stress?
“Dat stress slechts is. Het is enkel een lichamelijke reactie op spanning in onze omgeving, of wat wij als spanning ervaren. Ons lichaam is net een batterij die wordt opgeladen door ontspanning en energie verbruikt door stress. Die batterij mag ook wel eens leeg zijn: maximaal twee keer per week ‘flink’ gestrest zijn is oké. Dan heeft je lichaam en brein genoeg tijd om de batterij weer op te laden met nieuwe energie. Ook voor grote veranderingen in je leven is stress nodig om er mee om te gaan. Het is een oeroude overlevingsmodus.”
In 2022 had 25 procent van de jonge werkenden tussen de 18 en 34 jaar last van burn-outklachten, Uit onderzoek van TNO en het CBS komt naar voren dat 25% van de jonge professionals tussen de 18 en 34 jaar te kampen met een lege batterij, oftewel burn-outklachten.
Je hoort mensen vaak zeggen dat ‘privé’ tijd is om op te laden, waar komen werk-gerelateerde burn-outs dan vandaan?
“Ik ben een beetje sceptisch over wat je noemt ‘de werk-privé balans’. Dat vind ik een hele ouderwetse gedachte. Als je een te lange periode wordt blootgesteld aan stress op je werk, ervaar je dat ook in je privéleven. Je neemt het dan mogelijk onbewust mee naar huis. Andersom kan natuurlijk ook; dat je spanningen van thuis meeneemt naar je werk. De perfecte balans hierin bestaat niet. De ene periode vraagt privé meer van je dan werk en vice versa. Als beiden veel van je vragen gaat je batterij heel snel leeg. Dan moet je oppassen. Het moet wat mij betreft dan meer gaan over flexibiliteit tussen werk en privé in plaats van balans.”
Wat kunnen we zelf doen om burn-outs te voorkomen?
Klachten komen als je te lang en te veel in de stress-stand hebt gestaan. De vaardigheid omgaan met stress leer je dus pas wanneer je te lang met klachten rondloopt. Gelukkig beschikken we over veel simpele mogelijkheden om onze batterij zelf weer op te laden.
Allereerst: weet van jezelf wanneer je tank in het rood staat qua stress. Fysiek, emotioneel, cognitief en gedrag. De signalen zijn voor ieder verschillend maar leer ze voor jezelf herkennen.
Vervolgens grijp je in. Breng zelf je te hoge stressniveau omlaag door ontspannen activiteiten te doen zoals wandelen, het liefst in de natuur. Sporten, meditatie en mindfulness. Maar een hele simpele manier is je werkgeheugen leegmaken; dus alles opschrijven wat er op dat moment in je hoofd speelt. Dit wordt wel de ‘braindump’ genoemd. Sluit hier je (werk)dag mee af, dat helpt.
Heb je nog meer tips om mentaal gezond te blijven tijdens werk en studie?
Wees niet altijd bereikbaar, dus zet meldingen van je telefoon uit of zet helemaal je telefoon uit. Neem geregeld pauze, ook als je voor een deadline zit. Het helpt om even afstand te nemen van je studieopdracht of onderzoek. Stel prioriteiten door jezelf een paar keer per dag de vraag te stellen: ‘moet ik dit nu doen?’ Leg de nadruk steeds op een ander woord uit de zin en als alle vragen met ‘nee’ beantwoord kunnen worden besteed er dan alsjeblieft geen aandacht aan.
En als je er alleen niet uitkomt vraag dan hulp.
En stop met social media als dat kan.
Waarom?
Sociale media begonnen jaren geleden heel leuk en gezellig maar het is nu een oneindige prikkel geworden die ons ook nog eens vaak rot laat voelen. Daarnaast worden social media nu expres zo ontworpen dat je er moeilijk mee kunt stoppen als je er eenmaal in zit.
Je hebt veel geschreven over stress, jongeren en social media, hebben studenten van nu het zwaarder ten opzichte van studenten tien jaar geleden?
“Tien jaar geleden voelden jongeren meer druk rondom identiteitsvorming en persoonlijke levensvragen; wie ben ik? Wie wil ik zijn en worden? Je bent klaar met je studie of stage en dan? Wat wil ik bereiken in mijn leven en welke positie neem ik in ten opzichte van de maatschappij? Dat soort onderwerpen. Vragen en onzekerheden kwamen meer van binnenuit.
Nu ervaren jongeren dat van buiten. Ik heb dan vooral het gevoel dat de prestatiedruk erger is geworden. Niet alleen vanuit de studie maar ook op andere fronten: er zijn studenten die non-stop het gevoel hebben dat ze móeten presteren. Plus de jongeren van nu voelen keiharde druk vanuit social media, dat maakt me zorgen. Social media is vergif.”
Thijs Launspach schrijft al jaren boeken over stress en mentale gezondheid, voornamelijk met jongeren en jonge professionals als doelgroep. Hij maakt er ook een podcast over en verschijnt wekelijks met zijn column in het AD.
