Probeer het je even voor te stellen: je zit in een lokaal en de les kan ieder moment beginnen. Op het laatste moment komt er nog een student bij, maar wie het is kun je niet zien, want hij heeft een bivakmuts over zijn hoofd getrokken. ‘Welkom,’ zegt de docent, ‘fijn dat je er bent, maar zou je die muts misschien af willen doen, dan kunnen we elkaar zien.’ In plaats van te antwoorden verlaat de student zwijgend het lokaal en trekt de deur achter zich dicht.
Zo ongeveer voelde ik me toen ik onlangs een schrijfworkshop gaf in het kader van de Boostcampweek. Ik had ervoor gekozen om de workshop online aan te bieden, zodat ook Zwolse studenten konden aanschuiven. Maar veel gezichten heb ik niet gezien.
De eerste keer dat ik de workshop gaf deden er dertien studenten mee, van wie slechts drie hun camera aan deden. De tweede keer deden er vijf studenten mee, van wie niemand zijn camera aandeed. Ik staarde naar het grote zwarte scherm met alleen de initialen van de deelnemers erop en voelde dat ik een grens bereikte van wat ik verstond onder een ‘leuke workshop’.
Niet lekker
‘Goh, ik staar naar een zwart scherm, terwijl ik voor jullie wel zichtbaar ben, dat voelt niet fijn,’ zei ik. ‘Willen jullie je camera aanzetten?’ Daarop antwoordden twee van de vijf dat ze zich niet lekker voelden en de camera daarom liever uitlieten. Eén vertrok zonder te groeten en de andere twee reageerden helemaal niet.
Op zo’n moment moet je maar gissen hoe de wereld aan de andere kant van het scherm eruitziet. Liggen de deelnemers nog in bed? Lopen ze heen en weer tussen kamer en keuken en werpen ze af en toe een blik op de pc om te zien of het interessant genoeg is? Ik voelde irritatie opkomen vanwege de ongewisheid waarin ik terecht gekomen was. Waarom denken mensen toch altijd dat je in de online wereld onbekommerd de sociale codes kunt schenden?
Ik moest denken aan een collega die het vertikte om les te geven als studenten hun camera niet aandeden. Vond ik heel redelijk, want het heeft iets ontzields om naar zo’n groot zwart vlak te turen. Toch bleef ik online, omdat me op dat moment nog een tweede scenario te binnen schoot: faalangst bij de studenten.
Verstoppen
Ineens zag ik weer voor me hoe ik als twintigjarige student bij het vak Taalkunde doodsbang was dat de docente me een beurt zou geven. Het was een vak over naamvallen, waarvan ik tot dan toe had gedacht dat die alleen in het Duits voorkwamen. Nou, niet dus. Accusatief, genitief – ik hoor nog de felheid waarmee ze de c’s en de f-en uitsprak. Hoe feller zij sprak, hoe meer ik me achter de rug van een medestudent probeerde te verstoppen. Had ik op dat moment online les gehad, dan was ik ‘m zeker gesmeerd, maar Teams bestond nog niet, dus ik zat met ingehouden adem achterin het lokaal te hopen dat het lesuur snel voorbij zou zijn.
De reden van mijn angst was niet alleen onwetendheid; de docente kon ook bijzonder slecht tegen foute antwoorden. Zo schiep ze er een wonderlijk genoegen in om na een verkeerd antwoord diep te zuchten of verontwaardigd uit te roepen hoe het toch mogelijk was dat we Zulke Eenvoudige Vragen niet konden beantwoorden!
Ik durf wel te stellen dat ik volstrekt niet lijk op deze docente, maar toch voelde ik me tijdens het begin van de schrijfworkshop wel in die rol geduwd. Oef, enge docente, daar doen we onze camera niet bij aan.
Eng of niet, de deelnemers van de workshop hebben mij wel gezien, maar ik hun niet. En omdat ik heb verzaakt om naar de reden te vragen, blijft het gissen of de camera’s uitbleven vanwege consumentengedrag (‘Ik log in bij de workshop en als ik het niks vind, log ik gewoon weer uit’) of uit angst om mee te doen, met het risico van fouten maken.
Mondig
Toch moet me nog iets van het hart aan al deze onzichtbare deelnemers. Het is geen schande om dingen nog niet te weten, maar voorkom dat je gereduceerd wordt tot een zwart vlak met alleen je initialen erop. Beter rode wangen dan geen wangen en liever struikelen over je woorden dan geen stem hebben. Als hbo-student word je opgeleid om een mondige burger te worden. Dat lukt niet als je jezelf onzichtbaar maakt.
Judith van der Stelt is schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Studiesuccescentrum Almere
