Studenten van de lerarenopleiding Geschiedenis verdiepten zich de afgelopen maanden in de genocide in Srebrenica, dertig jaar geleden. De derdejaars maakten een studiereis naar Bosnië en binnenkort komen twee ‘Dutchbatters’ naar Windesheim voor een lezing.
“Het is de laatste genocide op Europees grondgebied. Toch is er in schoolboeken verrassend weinig aandacht voor”, legt docent Jan Evert Volders de keuze voor dit zware thema uit.
Tijdens de burgeroorlog in het toenmalige Joegoslavië werden meer dan 8000 mannen weggevoerd uit de door Nederlandse troepen beschermde enclave, en vermoord. Volgende maand is dat precies dertig jaar geleden.
Wij-zij-denken
Tijdens de studiereis naar Bosnië, in de eerste week van juni, bezochten de geschiedenisstudenten het Srebrenica Memorial Centre, de begraafplaats in Potocari (zie foto boven dit artikel) en meerdere musea. Ook kregen ze een rondleiding door Sarajevo, gericht op de oorlog.
Volders: “Op een universiteit zijn we in gesprek gegaan met docenten over het geschiedenisonderwijs. Wat opviel: daar worden afhankelijk van de regio nog vaak nationalistische keuzes gemaakt in weergave van het verleden, waardoor het wij en zij denken in zo’n samenleving blijft.
Elektricien voor Dutchbat
Het was een leerzaam semester, waarin het omgaan met verschillende perspectieven op het verleden centraal stond. Volders: “Het handelen van de Nederlandse militairen (Dutchbat), hoe waarheidsvinding met historici werkt en het (hedendaags) gevaar van wij-zij-denken in de vorm van nationalisme. Bovendien bood dit onderwerp mogelijkheden om het verhaal van mensen die het hebben meegemaakt te horen.”
“Zo luisterden we naar het verhaal van Alma Mustafic. Zij was bij haar vader, elektricien voor Dutchbat, toen hij werd weggevoerd. Ze vertelde ook wat het betekende om een jonge vrouw te zijn in die oorlog.”
Ook lazen alle studenten het boek ‘De tolk van Srebrenica’ van Hasan Nuhanovic. “Op basis hiervan moesten ze voor de leerlingen op hun stageschool een opdracht maken waarbij het historisch inlevingsvermogen wordt gestimuleerd.”
Geen nagepraat verhaal
Op maandag 23 juni komen twee oud-Dutchbatters, Theo Lutke en Rolf Voerman, naar Windesheim voor een lezing. Zij maakten de val van Srebrenica van dichtbij mee. Voerman vindt het om meerdere redenen belangrijk om te vertellen over Srebrenica, legt hij voorafgaand aan het bezoek uit. “Omdat dit verhaal en de mensen die in 1995 hun leven lieten nooit vergeten mogen worden. Het is van belang dat iedereen begrijpt wat daar echt is gebeurd, en niet alleen een nagepraat verhaal te horen krijgt.”
Hij wil ook graag vertellen over hoe Dutchbat was voorbereid, uitgerust en werd gesteund door de Nederlandse politiek en de internationale gemeenschap. “Omdat hiermee recht wordt gedaan aan de militairen, met erkenning en waardering voor de job die zij deden terwijl de rest van de wereld toekeek. En ook omdat ik hoop dat ik hiermee de mentale gesteldheid van Dutchbat-militairen, die soms nog diep in de put zitten, een beetje kan verbeteren.”
Gegijzeld
Zijn collega Theo Lutke was groepscommandant ten tijde van het drama in Srebrenica en werkt nog steeds voor defensie. “Nadat de enclave viel, begeleidde ik konvooien met vluchtelingen naar Kladanj, een groot Bosnisch gebied. Terwijl wij dit deden werden we overvallen door Bosnisch-Servische strijders die onze scherfvesten en blauwe helmen afnamen. Dit deden ze met doorgeladen wapens. Daarna ben ik een paar dagen gegijzeld en heb ik niet kunnen zien hoe de deportatie verder is verlopen.”
Rode draad
“Wel hebben we veel moslimmannen zien vluchten uit de enclave en gezien dat zij werden opgepakt. Nadat de deportatie was afgerond en de moslimmannen opgepakt en vermoord waren, zijn we uiteindelijk teruggebracht door diegene die ons had gegijzeld naar de compound in Potocari.”
Lutke: “Ik heb inmiddels tien uitzendingen gedaan. Toch blijft ‘Dutchbat 3’ een bijzondere uitzending die als een soort rode draad door mijn leven loopt.”
